బుచ్చిబాబు కథలలోని కుటుంబ సంబంధాలపై రాయడానికి నేను చేసిన ప్రయత్నం 🙂 ఈ రోజు ఆంధ్రభూమి సాహిత్య పేజీలో.
పాఠకుడికి కావాల్సింది కళానుగుణమైన సత్యం. నగ్నసత్యం కాదు. చిత్రకారుడు మాటిస్ గీచిన వొక నగ్న చిత్రాన్ని చూసి వొకామె ‘ఆడదల్లా ఉంటుందా?’ అని ఆక్షేపిస్తూ అడిగిందట చిత్రకారుణ్ణి. ‘ఇది ఆడది కాదు బొమ్మ’ అన్నాడుట మాటిస్. నిత్య జీవితంలో సంఘటనకీ, కథలో సంఘటనకీ ఇట్లాంటి తేడా ఉండి తీరాలని శాసించే పాఠకుణ్ణి నేను గౌరవిస్తాను. – బుచ్చిబాబు
http://epaper.andhrabhoomi.net/articledetailpage.aspx?id=4272075
కొడవటిగంటి నవలల్లో మహిళా ఉద్యోగులు
కొడవటిగంటి కుటుంబరావు నవలల్లో మహిళా ఉద్యోగుల పాత్రల్ని పరిశీలించడం అంటే స్త్రీ పురుష సమానత్వం దిశగా మధ్యతరగతి తెలుగుసమాజం సాగించిన నడకని గుర్తు పట్టడం వంటిది. కొకు నవలలు మూడు దశాబ్దాల పాటు (1941 – 1970 ) దేశ సామాజిక ఆర్ధిక రాజకీయ సాంస్కృతిక రంగాల్లో వచ్చిన అనేక పరిణామాలకి ప్రత్యక్ష సాక్షులు. నవలా ప్రక్రియకి స్థల కాలాదుల నేపథ్యాన్ని విస్తృతంగా చూపగలిగే వెసులుబాటు ఉంది. చదువు, మారుపేర్లు వంటి నవలల్లో కొకు ఈ వెసులుబాటును సంపూర్ణంగా ఉపయోగించుకున్నారు. అందుచేతనేమో తన కథల ద్వారా పాఠకుల హృదయ పరివర్తనకు, నవలల ద్వారా పాఠకుల బుద్ధి పరివర్తనకు హెచ్చుగా తోడ్పడ్డారనిపిస్తుంది.
సంఘ సంస్కరణోద్యమం, స్త్రీవిద్య విషయంలో చేసిన కృషి సాహిత్య రంగంలో కూడా ప్రతిఫలించింది . అయితే ఈ కృషి ఫలితంగా ఏర్పడిన పరిణామాల్లో వివక్షా సాంప్రదాయాలకి లెజిటిమసీ ఏర్పడడం కూడా కనిపిస్తుంది. కందుకూరి వీరేశలింగం గురజాడ అప్పారావు వంటి సాహిత్య సంస్కర్తలు మినహా స్త్రీలకి విద్య వారిని మంచి తల్లులుగా మంచి భార్యలుగా తయారుచేయడానికి ఉపయోగపడుతుందన్న సంస్కర్తలు చాలా మంది ఉన్నారు. మధ్య యుగాల నాటి రాణులనూ ఒకరిద్దరు స్త్రీ మేధావులనూ ఆదర్శంగా చూపించి స్త్రీ విద్య ప్రయోజనాలకు పరిధులనూ పరిమితులనూ ఏర్పరచడానికి ప్రయత్నించారు. కొకు రాసిన ‘ఆడజన్మ’ నవలలో లక్ష్మి తను చదువుకోకపోవడం మూలంగా వచ్చిన కష్టాలన్నీ తన కూతురు పడకూడదని తనకి భరోసాగా ఉన్న ఆస్తిని అమ్మి అయినా కూతురుకి చదువు చెప్పించాలనుకుంటుంది . చదువు మీద అంత విశ్వాసం ఉన్న లక్ష్మి కూడా ఆడవాళ్ళకి దొరికే ఉద్యోగాలన్నీ అవినీతికరమైనవే అని బలంగా నమ్ముతుంది. స్త్రీ విద్యకీ, దాని ప్రయోజనాలకూ మధ్య సమాజంలో ఉన్న ఘర్షణ లక్ష్మి అంతరంగ విశ్లేషణ ద్వారా కొడవటిగంటి చెప్పారు.
కొడవటిగంటి నవలల్లో ఉద్యోగులైన స్త్రీ పాత్రల్ని విశ్లేషించడానికి ముందు ఉద్యోగం అన్న పదాన్ని ఏ అర్ధంలో తీసుకోవాలన్నది చాలా ముఖ్యం. ఉత్ + యోగం అన్నది వ్యుత్పత్తి అర్ధం. వందేళ్ళ కిందటికీ ఇప్పటికీ ఉద్యోగం అన్న పదానికి విస్తృతి చాలా పెరిగింది. సంఘటిత అసంఘటిత రంగాలను కలుపుకుంటే వేతనం తీసుకుని చేసే పనులు బహుముఖాలుగా విస్తరించాయి. చదువు నేపథ్యంగా ఉన్నవారూ కార్యాలయాల్లో, కర్మాగారాల్లో పని చేసేవారూ క్రమబద్ధీకరించబడిన ఉద్యోగనియమాలకు లోబడినవారూ చట్ట బద్ధత, చట్టాల రక్షణ ఉన్న ఉద్యోగాలు చేసేవారిని ఈ విశ్లేషణ కిందకి తీసుకోవడం జరిగింది. ఈ పనులు ప్రధానంగా మధ్యతరగతి తరగతి దిగువ మధ్యతరగతి వర్గాలకి చెందినవి. కొడవటిగంటి తన నవలల్లో ఎక్కువ శాతం చిత్రించినది కూడా ఈ వర్గాలనే. ‘ప్రేమించిన మనిషి’ నవలలో మంగి శ్రామిక వర్గ స్త్రీ . నెల వేతనానికి ఇంటిపనులు చేసే ఉద్యోగి. మంగి ఉద్యోగ జీవితంలోని శ్రమకి నియమావళి గానీ చట్టబద్ధత కానీ లేదు. శ్రమకి తగిన వేతనమూ విలువా లేవు. మంగి వంటి లక్షలాది శ్రామిక స్త్రీల జీవితాల్లోని బానిసత్వం పరాధీనత అమానవీయతని మార్క్సిస్ట్ సూత్రాల ఆధారంగా చెప్పారు కొకు. అయితే వ్యవసాయ కూలీలు, డొమెస్టిక్ లేబర్ వంటి రంగాల్లో పనులు చేసే వారి స్థితిగతులను విడిగా విశ్లేషించవలసి ఉంది. కొకు ఏయే రంగాల్లోని మహిళా ఉద్యోగులను ప్రధానంగా తన నవలల్లో చిత్రించారో వారినే పరిశీలనకి తీసుకున్నాను.
‘గడ్డు రోజులు’ నవలలో ఉద్యోగం లేక నానా ఇబ్బందులు పడుతున్న సత్యానికి దారిద్ర్య బరువు తోడు భార్య జానకి పాతివ్రత్యం కూడా అదనపు బరువుగా తోచింది . ఇటువంటి పాతివ్రత్యాన్ని సహించలేకనే నలుడు దమయంతిని అడవుల్లో విడిచి వెళ్ళాడేమోనని సందేహిస్తాడు కూడా. పోటీ పడి తన కన్నా ఎక్కువగా కష్టాలను అనుభవించి వాటిని తను గ్రహించేలా చేసే కన్నా కష్ట కాలంలో భార్య నెలకొక నాలుగు రూపాయలు సంపాదించి ఉంటె ఎక్కువ సంతోషం కలిగి ఉండేది అనుకుంటాడు. ఈ సందర్భంలో కొకు “ ఈ విధంగా సత్యం ఆదర్శ పత్నికి ఉండవలసిన – ఈ కాలంలో ఉండవలసిన – రెండు గుణాలు – భర్తతో సమానత్వమూ, ఆర్ధిక భారం వహించే శక్తీ – 1934లోనే గ్రహించడం గమనించదగిన విషయం .” అంటారు .
జీవితాన్ని గురించి లక్ష సత్యాలు తెలుసుకుని ఏం ప్రయోజనం ? ఒక్క చిన్న సత్యానికి అనుగుణంగా జీవితాన్ని మార్చే శక్తి లేనపుడు? అని ‘మారిన జీవితం’ నవలలో అంటాడు కొకు. స్త్రీకి ఆర్ధిక స్వాతంత్రం ఉంటే అన్ని స్వాతంత్రాలూ అవే వచ్చేస్తాయని నమ్మిన ప్రకాశం తన కూతురు లీల చదువు విషయంలో చాలా పట్టుదలగా ఉంటాడు. చదువూ కళలూ అందుబాటులో ఉన్నా శ్రద్ధ పెట్టగలిగిన వాతావరణం లేకపోవడం మూలంగా లీల దేనిలోనూ ప్రజ్ఞావంతురాలు కాలేకపోయింది. చివరికి ఒక పల్లెటూళ్ళో పోలీసుల్నీ ప్రభుత్వాన్నీ తన పక్షానికి కట్టేసుకునే పెత్తందారుగా మారిపోయింది. పైన చెప్పిన తాత్విక వాక్యం తన కూతురు చదువుకుని ఉద్యోగస్తురాలు కావాలన్న ప్రకాశం ఆశకీ లీల జీవితానికీ మధ్య ఉండిన అంతరాల్ని సహజంగా చూపెట్టింది.
ఒకపుడు ఫ్యూడల్ సమాజమూ ఇపుడు పెట్టుబడిదారీ సమాజమూ స్త్రీల సౌందర్యాన్ని నిర్దేశిస్తున్నాయి. పురుషుడి అవసరాలకూ మార్కెట్ అవసరాలకూ అనుగుణంగా రూపొందిన ప్రమాణాలు మనుషుల అభిరుచులను తల్లకిందులు చేస్తాయి. కొకు కాలం నాటికి సంపూర్ణ స్త్రీత్వానికి శారీరక సౌందర్యం అతి ముఖ్యమైన ప్రతీకగా ఉన్నది. స్త్రీల సౌందర్యమనే అతి మామూలు భావన నుంచి ‘ ఈస్తటిక్స్’ లోకి పాఠకులను నడిపించిన ఘనత ‘కురూపి’ నవలదే. ఈ ప్రయాణం లో కురూపి అయిన సరస్వతి కనకం అనే రచయితకి తన వ్యక్తిత్వం ద్వారా కనువిప్పు కలిగించడం అనేది సెకండరీ అంశం. ఆ సందర్భంగా స్త్రీల వ్యక్తిత్వ సాధనకి అవసరమైన అనేక అంశాలు ఈ నవలలో అంతర్లీనంగా ప్రస్తావించబడ్డాయి. అందులో ఒకటి సరస్వతి ఉద్యోగస్తురాలు కావడం. సరస్వతి అనాకారితనాన్ని చూసి ఏవగించుకున్న కనకం ఆమె ఎం.ఎ చదివి లెక్చరర్ గా పని చేస్తోందని విని తేరిపార చూస్తాడు. అపుడు ఆమెలో ఎమ్మే జాడలూ లెక్చరర్ కవళికలూ కనిపిస్తాయి ‘’ ఒకసారి ఏదో పత్రిక తిప్పుతుంటే ఒక నీగ్రోవాడి బొమ్మ కనిపించింది. ఆ బొమ్మ కింద ఆ నీగ్రో దక్షిణాఫ్రికా లోని ఒక ప్రసిద్ధ తెగకు నాయకుడని రాసి ఉంది. మళ్ళా ఆ బొమ్మ కేసి చూస్తే ఆ నీగ్రోవాడు మామూలు నీగ్రోవాడిలాగా లేదు. అతనిలో రాజ లక్షణాలు కొట్టొచ్చినట్లు కనిపించాయి. వాస్తవం తెలపడానికి జ్ఞానేంద్రియాలు చాలవనీ, వార్తా పత్రికలు కూడా కావాలనీ “ కనకం అనుకుంటాడు. ఏళ్ల తరబడీ స్త్రీల వ్యక్తిత్వాలు ఫోకస్ అయిన విధానం నుండి కనీసం సమాచారం ద్వారా అయినా స్త్రీల జీవితాల్లో ముఖ్యంగా చదువుకుని ఉద్యోగాలు చేస్తున్న స్త్రీలలో వచ్చిన పరిణామాలని గమనించాలని పై ఘటన హెచ్చరిస్తుంది.
కొకు అభిప్రాయంలో విద్యకు రెండు ప్రయోజనాలు, ఒకటి సార్ధకంగా జీవించడమూ, రెండవది జీవితాన్ని అవగాహన చేసుకోవడమూ. నిజానికివి విడదీయరానివి. అయితే చదువు ప్రధానాశయం, బతుకుతెరువు అయిన చోట ధనస్వామ్యం, పిత్రుస్వామ్యమూ కలిసి ఆ బతుకుతెరువుని తల్లకిందులు చేస్తాయి. ఉద్యోగం దొరకని వారు ఎంత చదివినా ఒకటే. అలాగే స్త్రీల ఉద్యోగాలపై నిషేధాజ్ఞలు ఉన్న చోట ఆమె చదువు కూడా శారీరక శ్రమ చేసే స్త్రీల కన్నా భిన్నంగా ఉండదు. ‘తిమింగలం వేట’ నవలలో ధన స్వామ్యమూ పిత్రుస్వామ్యమూ కలిసి ప్రభావితం చేసిన పాత్ర ఇందిర. నిండా పదహారేళ్ళు లేని ఇందిరకు చదువులో నమ్మకం లేదు. ఆడది ఉద్యోగాలు చేసి ఊళ్ళేలదు, ఇల్లాలు ఉద్యోగం పెద్ద ఉద్యోగమే, సరయిన వాడికి ఇల్లాలు కావడంలోనే ఉంది చాకచక్యమంతా అనుకుంటుంది.
సుమారు డెబ్భై అయిదేళ్ళ కిందట ఉద్యోగాలు చేస్తున్న స్త్రీ పాత్రల్ని సృష్టించిన కొకు నవలలని విశ్లేషించాల్సి వచ్చినపుడు రెండు అంశాలు ప్రాధాన్యత వహిస్తాయి. ఉద్యోగినులకి తమ కుటుంబంతోనూ సమాజంతోనూ ఉండే ఘర్షణ, సంబంధబాంధవ్యాలు మొదటిది. స్త్రీలు పని చేసే చోట ఉండే వాతావరణమూ కష్టనష్టాల చిత్రణ రెండవది. మొదటి అంశం మీద అపారమైన శ్రద్ధ చూపిన కొకు రెండవ అంశం మీద పెద్దగా దృష్టి కేంద్రీకరించకపోవడం లోటు గానే అనిపిస్తుంది. దేశ విదేశ రాజకీయ పరిణామాలు, సైన్స్ , సినిమాలూ , పలు సిద్ధాంతాల తాత్విక భూమికా, చరిత్రా తెలిసిన కొకుకి పని చోట్ల స్త్రీల స్థితిగతులను చెప్పడానికి దానికి సంబంధించిన సమాచారం,అవగాహనల లోటేమీ ఉండదు. సినిమా నాటక రంగాలకి సంబంధించి పని చోట్ల ఉండే సమస్యలు కొన్ని నవలల్లో చిత్రించారు. ‘మారుపేర్లు’ నవలలో కార్యాలయం నేపథ్యంగా నడిచే సందర్భాల్లో లూసీ కేటర్స్ అనే ఆంగ్లో ఇండియన్ స్టెనోగ్రాఫర్ గా పని చేయడం గురించి కొంత ప్రస్తావించబడింది. ఆఫీసులో ఆడ స్టెనోగ్రాఫరుంటే గొప్పగా భావించే దొరలుంటారనీ లూసీ కేటర్స్ చక్కని ఇంగ్లీష్ లో ఉత్తరాలు రాస్తుందనీ ఇట్లా పరిమితమైన అంశాలు మాత్రమే తెలుస్తాయి.
ఉద్యోగం చేసే మహిళల్లో ఉండే స్వయం నియంత్రణాధికారం, ఆత్మ విశ్వాసం స్థిత ప్రజ్ఞత, మూఢ విశ్వాసాలను వదిలించుకోగలగడం మరీ ముఖ్యంగా రాజకీయ అవగాహన వంటి పాజిటివ్ లక్షణాలను చెప్పడం ద్వారా సమాజానికి వారి పట్ల ఉండే చిన్న చూపుని పోగొట్టే ప్రయత్నం చేసారు కొకు. ముఖ్యంగా సినిమా,నాటక రంగాల్లో పని చేసే స్త్రీల గురించి చాలా నవలల్లో ప్రస్తావించారు. కళల ద్వారా స్త్రీల స్థాయి పెరగక పోగా వారి పట్ల సమాజానికి ఉండే అవహేళనని కొకు చాలా నవలల్లో రాసారు. ఒకపుడు గ్రీసు దేశంలో లలిత కళలను కేవలం బానిసలే అభ్యసించేవారు. అలాగే ఆంద్ర దేశంలో నృత్యగానాదులకు దేవదాసీలు కళావంతులు పెట్టింది పేరు. అయితే వారికి సామాజిక గౌరవం లేకపోగా నటవిట గాయకులు అపాంక్తేయులుగా పరిగణించబడేవారు. ఇటువంటి సామాజిక నేపథ్యంలో స్త్రీ విద్య పట్ల అనుమానమూ మహిళా ఉద్యోగుల పట్ల నిరసనా ఉన్న సమయంలో వేతనం తీసుకుని సినిమా, నాటక సంస్థల్లో వేషాలు వేసిన స్త్రీల పక్షం వహించి రాసారు కొడవటిగంటి. చలన చిత్ర పరిశ్రమ తొలి రోజుల్లో ఎన్టీయార్ ,సావిత్రి వంటి వాళ్ళు కూడా వేతనం ప్రాతిపదికగా సినిమా కంపెనీలలో పని చేసిన వారే. ‘ప్రేమించిన మనిషి’ నవలలో పద్మ, ‘ఎండమావులు ‘ నవలలో సుందరం అనే అమ్మాయి లాంటి పాత్రలని సృష్టించి కళా రంగంలో మహిళా ఉద్యోగుల సమస్యలను, ముఖ్యంగా సమాజానికి అనాదరణీమైన వృత్తుల్లోని ఉద్యోగినుల సమస్యలని మొదటిసారిగా సాహిత్యంలో రికార్డ్ చేసారు కొడవటిగంటి.
అసహాయ స్త్రీలను పెళ్ళనే విధిలేని కూపం నుంచి రక్షించేది ఉద్యోగమూ, విస్తృతార్ధంలో ఆర్ధిక స్వాతంత్ర్యమేనని చలం కొడవటిగంటి ఇద్దరూ నమ్మారు. కొకు కన్నా ఇంచుమించు పదిహేనేళ్ళు ముందు రచనలు ప్రారంభించిన చలం నవలల్లో ఎక్కడా ఉద్యోగినులు కనపడరు. ఒకటి రెండు నవలల్లో నర్సు వంటి అప్రధాన పాత్రలు తప్ప. కాల్పనికేతర సాహిత్యం దీనికి మినహాయింపు. కొకు నవలా రచన 1941 లో మొదలు పెట్టారని అనుకున్నా అప్పటికి పదేళ్ళు ముందటి కాలంలో ఉద్యోగాలు చేసే స్త్రీల గురించి కూడా రాసారు. చలం కన్నా కొకు వస్తుపరిధి విశాలం. వాస్తవికం. సమాజ గమనాన్ని తార్కికతతో ఎప్పటికపుడు నిశిత పరిశీలనకు గురి చేయడం వల్లన మార్పుల్ని త్వరగా సాహిత్యంలోకి తీసుకురాగలిగారు. స్త్రీలతో సహా అణచివేతకి గురయ్యే వర్గాల బతుకు తెరువుకీ సమానత్వ సాధనకు పల్లెల కన్నా పట్టణాలే మెరుగని డెబ్భై అయిదేళ్ళ కిందటే గుర్తించి ‘ పల్లె యెల్లయె సర్వ ప్రపంచ సీమ’ మిత్ ని తిరస్కరించారు కొకు.
ప్రేమించడానికైనా ద్వేషించడానికైనా కొంత మానసిక స్వేఛ్చ ఉండాలన్న కొకు. అటువంటి మానసిక స్వేఛ్చ కలిగిన మహిళా ఉద్యోగుల పాత్రల్ని అలవోకగా సృష్టించారు. ఆ పాత్రలు మనని గాభరా పెట్టవు, భయపెట్టవు, కోపాన్ని తెప్పించవు, పగలబడి నవ్వించవు, కరుణ రసాత్మకతతో మనల్ని కన్నీళ్ళలో ముంచెత్తవు. కానీ మనలను ఒప్పిస్తాయి. మార్పుల్ని ఇంత మానవీయంగా స్వీకరించవచ్చునని ఓపికగా బోధిస్తాయి, తొలి దశ ఉద్యోగినులు కుటుంబంలోనూ సమాజంతోనూ చేసిన పోరాటాలు ఎంత గొప్పవో ఈ పాత్రలు మనకి చెపుతాయి. వాటి పునాదుల మీద నిలబడి ఈ నాటి స్త్రీలు లింగ వివక్ష తాలూకు అవశేషాల మీద కొత్త సమస్యల మీద ఆత్మ విశ్వాసంతో ధైర్యంగా దూసుకుపోవడం చూస్తే సమాజానికి తన రచనల అవసరం ఎంత తొందరగా తీరిపోతే అంతగా సంతోషిస్తానని వినయంగా పలికిన కొడవటిగంటి స్త్రీల విజయాలను పక్కన నిలబడి చూస్తున్నట్లే ఉంటుంది.
కారా నవతీ తరణం సందర్భంగా జరిగిన సాహితీ సదస్సులో మాట్లాడిన ప్రసంగానికి వ్యాస రూపం.
‘అదృశ్యము’, ‘బలహీనులు’ కథలు రాసేనాటికి కారా మాస్టారి వయసు 21 సంవత్సరాలు. 1945 లో రూపవాణి, వినోదిని పత్రికలలో ఈ రెండు కథలూ అచ్చయ్యాయి. కారా మాస్టారి ‘నవతీతరణం’ సందర్భంగా మాస్టారి సాహిత్యమంతా మళ్ళీ ఒకసారి చదివాను. అదృశ్యము, బలహీనులు విస్మృత కథలుగా ఎలా మారాయా అని ఆశ్చర్యం కలిగింది. సాహిత్య సృజనకి సంబంధించి దాని ఉనికి కాలానుగుణంగా రెండు రకాలుగా మారవచ్చు.
అదృశ్యము, బలహీనులు కథలు రెండవ విభాగానికి చెందినవి. దాదాపు డెబ్భై ఏళ్ల తర్వాత నేటి కాలానికి అవసరమైన ఆలోచన, చర్చల్ని ఇవ్వగలిగినవి. స్త్రీ పురుష సంబంధాలని చిత్రించిన సాహిత్యాన్ని నైతిక పరిధి లోపలా వెలుపలా విశ్లేషించడం ఎపుడూ ఆసక్తికరంగానే ఉంటుంది. అయితే ఈ కథల రచనా కాలపు నేపథ్యాన్ని తరచి చూస్తే కారా మాస్టారిని ప్రభావితం చేసిన అంశాలు కనపడొచ్చు. 1945 సంవత్సరానికి, దానికి అటూ ఇటూగా ఉన్న కాలానికి చరిత్రలో ప్రాధాన్యత ఉంది.
1945 – రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం ముగిసిన కాలం, దేశానికి బ్రిటీష్ పాలన నుంచి విముక్తిని వాగ్దానం చేస్తున్న కాలం, స్త్రీలు ఉన్నత విద్యలోకీ ఉద్యోగాల్లోకీ అడుగులేస్తున్న కాలం, మధ్య తరగతి రూపు రేఖలు స్పష్టపడుతున్న కాలం, మోటు విలువలు పోయి నాజూకు విలువలు ప్రవేశిస్తున్న కాలం, విస్తృత, విస్మృత వర్గాలు స్వరం సవరించుకుంటున్న కాలం, ఇటువంటి కాలంలో ఈ కథలు వచ్చాయి. కుట్ర యజ్ఞం, చావు వంటి కథలు రాసిన కాళీపట్నం రామారావు మాస్టారు అదృశ్యము , బలహీనులు అనే కథలు రాయడం యవ్వన ప్రభావం అనిపించే అవకాశాన్ని అట్లా ఉంచుతూనే మరి కొన్ని కారణాలు కూడా గుర్తించాలి.
1945 నాటికీ స్త్రీ పురుష సంబంధాలను తమ రచనల్లో విస్తృతంగా చిత్రిస్తున్న రచయితలు ఇద్దరు. చలం , కొడవటిగంటి కుటుంబరావు. సంప్రదాయవాదులకీ స్వేచ్చా ప్రియులకీ మధ్య చర్చలకి వీరి సాహిత్యం చాలా ఉపయోగపడింది. ఆ చర్చల ప్రభావం కాళీపట్నం మాస్టారు మీద కూడా ఉండొచ్చు. ఎందుకంటే ఈ రెండు కథల్లోనూ అటువంటి చర్చ, పాత్రల ద్వారా ఘటనల ద్వారా కనపడుతూ ఉంటుంది. అయితే ఈ కథాంశాలను పై ఇరువురి కన్నా భిన్నంగా లాక్కొచ్చే పెంకితనాన్ని చూపారు కారా.
15 ఏళ్ల అవివాహిత లలిత, అందరికీ అన్ని విధాలుగా నచ్చిన ఒక పెళ్లి సంబంధాన్ని తోసిపారేస్తోంది. ఎందరు ఎన్ని విధాలుగా అడిగినా కారణం చెప్పధు. ఈసడించినా నోరు మెదపదు. అందరూ ఆమెని మూర్ఖురాలు అంటున్నా ఆమె మూర్ఖురాలు కాదు. ఆమె తిరస్కరణకి కారణం ఉంది. ఆ కారణం వెల్లడించకపోవడం వల్ల ఆమె మూర్ఖురాలు అనిపించుకుంది. ఆ సంబంధాన్ని లలిత ఎందుకు తిరస్కరించిందో చెప్పే క్రమంలో కథాంశం విస్తరిల్లింది. పట్నంలో ఉండే అక్కా బావ వద్దకి చుట్టం చూపుగా వచ్చిన లలిత, పక్కింటి పాతికేళ్ళ వివాహిత అనూరాధల మధ్య నడిచిన సంభాషణలే స్త్రీ పురుష సంబంధాల నైతికతకి ఉండే పలు కోణాలని పరిచయం చేస్తాయి. ఎదురింటి పెళ్లి కాని కుర్రాడితో చూపులతో శృంగారాన్ని ( Flirting) నెరిపే అనూరాధ, లలితకి ఆ స్థితిలో పట్టుబడి తన ప్రవర్తనని సమర్ధించుకునే వాదన చేయగా దానిని వ్యతిరేకించే ఆలోచన లలిత చేస్తుంది. చివరికి లలిత తిరస్కరించింది ఆ ఎదురింటి కుర్రాడినే అన్నది కొసమెరుపు ముగింపు ద్వారా చెపుతారు రచయిత.
లలితకి అనురాధకి మధ్య జరిగిన సంభాషణ ఒక ఇబ్బందికర ఘటన వల్ల పుట్టింది కనుక చర్చని నడిపిన తీరు కూడా అందుకు అనుగుణంగా సృష్టించారు. అంటే కేవలం చెప్పదలచుకున్న అంశాలను ఏదోలా సంభాషణల రూపంలో చెప్పించేయడం కాకుండా అందుకు అనువైన మూడ్ ని సృష్టించడంలో కారా మాష్టారు చాలా శ్రద్ధ వహిస్తారు. ఈ సంభాషణలో కేవలం నీతికి సంబంధించిన అంశాలే కాకుండా మానవ మనస్తత్వ పరిశీలన కూడా శక్తిమంతంగా ప్రతిఫలించింది. లోకానికి తప్పు అనిపించే పని చేసి దొరికి పోయిన యువతి దాన్ని ఒప్పుగా నమ్మించడానికీ నమ్మించుకోడానికీ ఎలా ప్రయత్నిస్తుందో, ఆ తప్పుని కనిపెట్టిన యువతి దానిని తన నైతిక ఆధిక్య ప్రదర్శనకు ఎలా ఉపయోగించుకున్నదో పాత్రోచిత కథనం, సంభాషణల ద్వారా చెప్పగలిగారు రచయిత.
‘బలహీనులు’, ‘అదృశ్యాని’కి ముందు రావలసిన కథ. స్త్రీ పురుషుల తొలి పరిచయాల్లోని అస్పష్టత సందిగ్ధతల దోబూచులాటని రెండే పేజీల్లో స్పష్టంగా చిత్రించారు యువ కారా. కోరుకునేది ఒకటి ప్రవర్తించేది వేరొకటి అయిన బలహీనులకు నిరాశ అనివార్యమనే సూచన ముగింపులో కనపడుతుంది. ఒక ఆసుపత్రిలో నర్స్ గా చేస్తున్న ఆమె సొందర్యవతి, అంతే కాకుండా ఆమెకి ఆ విషయం బాగా తెలుసు . పేషెంట్ తాలూకు తాలూకు వ్యక్తి ఒకతను రోజూ ఆమెని Tricking గా చూస్తుంటాడు. చూడగా చూడగా చూడగా ఆమెకి కూడా అతనంటే ఆసక్తి కలుగుతుంది. కోరిక కూడా కలుగుతుంది. దానిని శీల పతనంగానూ గుర్తిస్తుంది అయినా ఆకర్షణ తగ్గదు. పేషెంట్ ని తీసుకుని వెళ్ళిపోయాడు అనుకున్న అతను ఆకస్మాత్హుగా మళ్ళీ తనకి ఎదురు పడేసరికి తన కోరిక కన్నా నైతికతే ముందుకు తోసుకు వచ్చి అతన్ని నొప్పించే మాట అంటుంది. తడబడి వెళ్ళిపోతాడు అతను. నిరాశతో దుఃఖానికి లోనవుతుంది ఆమె.
ఈ రెండు కథల్లోనూ తరువాతి కథలన్నిటి లోనూ సమానంగా కనిపించే సుగుణం ఒకటుంది. కారా మాస్టారు కథని, దాని చుట్టూ అల్లుకుని ఉండే కథాంగాల్లో దేనినీ వాచ్యం చేయరు. ఎత్తుగడ మొదలు ముగింపు వరకూ ఈ నియమాన్ని కఠినంగా పాటిస్తారు కనుకనే ఆయన చెప్పకనే చెప్పిన అంశాలను వెలికి తీయడానికి ఈ డెబ్భై ఏళ్ల కాలమూ సరిపోలేదు. చదివిన ప్రతిసారీ కొత్త అర్దాలూ ,అన్వయాలూ స్ఫురించడానికి ఈ గుణమే కారణం. కథని వాచ్యం చేయకుండా వ్యక్తం చేయడమనే అంశానికి నైతిక తీక్ష్ణత కూడా ఉంటుంది కనుకనే కారా కథలు భయపెడతాయి కూడా. ఈ రెండు కథల్లో కూడా పై గుణముంది. తన తొలి రచనల కాలానికే కథని వాచ్యం కాకుండా వ్యక్తం చేయడాన్ని సాధన చేసిన కారా వ్యక్తిగా కూడా అంతే నిగూఢ స్వభావం కలవారు. ఆ స్వభావసిద్ధత కూడా ఈ సుగుణానికి చేర్పు అయి ఉంటుంది.
కారా కథల్లోని పాత్రలు సర్వ స్వతంత్రమైనవి. రచయిత ఆగ్రహానికో ప్రేమకో వ్యంగ్యానికో ఇష్టానికో బలి కానివి. వలపక్షం లేని పాత్ర చిత్రణ వల్లనే కథకి సాధికారికత వస్తుంది. కారా తన కథల్లో ఏ పాత్రనూ సమర్ధించరు. వ్యతిరేకించరు. వాటి ప్రవర్తనలను గమనించి మంచీ చెడూ గ్రహించడమే పాఠకుల పని. ‘అదృశ్యం’ కథలో కథకుడు ఇటు లలితనూ అటు అనురాధనూ సమర్ధించలేదు. వ్యతిరేకించలేదు. కథకుని స్వరం ద్వారా ఈ అంశాన్ని గ్రహించవచ్చు.
’’ నేను ఆలోచించాను. నా సుముఖత్వం అతనికి కొంత ఆనందాన్ని కలుగజేస్తుంది. అలా ఉండడం వల్ల నాకు వచ్చిన నష్టం ఏమీ లేదు. ఆ కాడికి అతనిని బాధ పెట్టటమెందుకూ ? ఆ ఆరంభ యవ్వనుని ఒంటరి తనంలోని యాతన ఊహించి జాలి కలిగించుకున్నాను ‘’ ( కాళీపట్నం రామారావు, కాళీపట్నం రామారావు రచనలు, మనసు ఫౌండేషన్, 2008, పుట 17 ) అంటుంది అనూరాధ. అనూరాధ మాటల్ని బట్టే ఆమె మానసిక స్థితీ, సమర్ధన కోసం వాడుతున్న లాజిక్ తెలుస్తాయి. అలాగని నైతిక విలువలకే అంతిమ ప్రాధాన్యం ఇచ్చి లలితను సమర్ధించారని అనుకోవడానికీ వీలు లేదు. ఆ విషయం ముగింపులో వ్యక్తమవుతుంది.
‘’…వాళ్లకి శారీరక సంబంధం ఉండే ఉంటుందని జాణతనం ఉపయోగించి అసలు విషయం దాచి దానికి రంగులు పూచి చూపెడుతోందనీ… నేను ఇటువంటి మాటలకు మోసపోను’ అని తనలో తాను గర్వంగా అనుకుంటూ వారి దోషాన్ని స్థిరీకరించింది లలిత,’’ ’’ గుణశీలాలకి ప్రాధాన్యత యిచ్చే భారతనారి – లలిత – ఆ దుర్మార్గుణ్ణి, నీచుడినీ, రౌడీని తెలిసి తెలిసి యెలా వరిస్తుంది?’’ (కాళీపట్నం రామారావు, కాళీపట్నం రామారావు రచనలు, మనసు ఫౌండేషన్, 2008, పుట -18) అంటారు కథకుడు.
స్త్రీల లైంగిక విలువలకి సంబంధించిన చర్చ ఆ కాలానికన్నా ముందున్న అంశం. అందులోనూ ఫ్లర్టింగ్, ట్రిక్కింగ్ లాంటి సున్నిత శృంగార భావనలను ఆధునికంగా నిర్వచించడం , అసలు అటువంటి స్థితులు ఉంటాయన్న అంశాన్ని ముందుగా కథకుడు ఆమోదించడం, వాటిని కథలుగా మలచడం వలన కాలాతీతమైన ఇటువంటి భావనల మంచీ చెడూ చర్చలోకి వస్తాయి.
కారా మాస్టారి సాహిత్యాన్ని మొత్తంగా పరిశీలించినపుడు స్త్రీ పురుష సంబంధాల చిత్రణలో శృంగారపరమైన అంశాల విషయంలో గోప్యతని పాటించడం కనిపిస్తుంది. ఈ గోప్యతని ప్రాచీన సాహిత్యంలో ఔచిత్యగుణంగా పోషించారు. నాటకంలో ప్రదర్శనకు వీలు కాని అంశాలను అర్ధోపక్షేపకాల్లో చెపుతారు. యుద్ధం, రక్తపాతం, ఆహార, నిద్రా, మైధునాదులు ప్రదర్శన యోగ్యం కాదు. అందుకే సూత్రధారుడు వచ్చి వాటిని ప్రస్తావించి వెళ్ళిపోతాడు. కారా మాస్టారు కూడా తన కథలకి సూత్రధారుని వంటి పాత్ర మాత్రమే పోషించారు. పాఠకులలో తామస గుణాలను రేకెత్తించే అంశాల పట్ల గోప్యతనే అలంకారంగా మార్చుకున్నారు. కారా కథలు, దృశ్యకథలుగా కూడా భాసించడానికి ఇటువంటి జాగ్రత్తలు కూడా సాయపడ్డాయి. అందుకు అదృశ్యము, బలహీనులు కథలే ఉదాహరణలు.
తన మిగతా కథలతో పోల్చుకుని గానీ వాటి పరిణామాన్ని విశ్లేషించుకుంటున్నపుడు గానీ తన తొలి కథల పట్ల కారా మాస్టారికి అంతగా ఏకీభావం ఉన్నట్లు కనపడదు. అది సహజమే అయినప్పటికీ అరుదుగా తీవ్ర శ్రుతిలో దీర్ఘ ధ్వనితో వాటిని వ్యతిరేకిస్తూ ఒకటి రెండు ఇంటర్వ్యూలలో కూడా మాట్లాడారు. అయినప్పటికీ ఈ రెండు కథలూ ఇలాంటి కథలు మరి కొన్నిటి మీద విశ్లేషణలు రావాల్సిన అవసరం ఉంది.
జాజిమల్లి 